Protonentherapie bij Hersentumoren
Een behandeling met protonentherapie kan bij patiënten met een hersentumor (of neuro-oncologische tumor) vooral complicaties op de lange termijn voorkomen. Denk hierbij aan problemen met het geheugen en concentratiestoornissen. Deze treden vaak pas vijf tot tien jaar na de behandeling op.
Wat is radiotherapie?
Radiotherapie is een van de behandelingen van tumoren, zowel goedaardig als kwaadaardig (kanker). Tijdens de behandeling wordt gebruik gemaakt van straling (röntgenstraling) met een hoge energie. Deze straling beschadigt het erfelijke materiaal van een cel. In het geval van een goedaardige tumor is het doel van de bestraling dat de cellen niet meer delen en dat de tumor niet meer groeit. In het geval van een kwaadaardige tumor is het doel van de bestraling het doden van de kankercellen. De cellen in een tumor zijn gevoeliger voor straling dan cellen van de gezonde omliggende weefsels. Gezonde weefsels kunnen zich beter herstellen van de stralingsschade dan tumorcellen.
Download hier de online brochureWat is protonentherapie?
De meeste patiënten worden bestraald met fotonen. Fotonen geven hun dosis af in het te bestralen gebied (doelgebied). Maar geven ook dosis af aan omliggende gezonde weefsels. Protonen geven hun dosis nauwkeuriger af. Hiermee zorgen protonen in vergelijking met fotonen voor een verlaging van de stralingsdosis in omliggend gezond weefsel. De stralingsdosis in de tumor blijft hetzelfde. Deze afname in dosis naar gezond weefsel kan resulteren in een afname in bijwerkingen. Binnen de Nederlandse Vereniging voor Radiotherapie en Oncologie hebben de protonencentra in Nederland richtlijnen ontwikkeld. Hierin staat welke patiënten in aanmerking komen voor een behandeling met protonen.
Wie komt in aanmerking voor protonen?
Onder hersentumoren verstaan we alle tumoren van de hersenen, hersenvliezen en andere direct aan de hersenen grenzende structuren. Bestraling van patiënten met een hersentumor kan leiden tot problemen in het neurocognitief functioneren. Onder het neurocognitief functioneren verstaan we alle hogere hersenfuncties bij de mens, zoals het geheugen, concentratie en aandacht, taalvaardigheid en het uitvoeren en organiseren van ingewikkelde taken thuis en op het werk. In de jaren na de bestraling kunnen deze problemen geleidelijk ontstaan en toenemen in ernst.
Het risico op neurocognitieve problemen neemt toe naarmate de stralingsdosis in de hersenen toeneemt. Omdat met protonen de stralingsdosis in de hersenen lager is, kan het risico op neurocognitieve problemen worden verkleind. Patiënten met een hersentumor met een gunstige prognose en een goede uitgangssituatie (goede conditie, goed neurologisch en neurocognitief functioneren) kunnen in aanmerking komen voor protonentherapie. Vraag aan uw behandelend radiotherapeut-oncoloog dit met u te bespreken en u eventueel te verwijzen voor bestraling met protonen.
De behandeling met protonen
Voorbereiding
Voor de voorbereiding van de protonentherapie voor uw hersentumor krijgt u een afspraak voor een intakegesprek. Ook krijgt u een afspraak voor het maken van een bestralingsmaskermasker. Daarnaast is er een afspraak nodig voor het maken van een CT- en MRI-scan in het UMCG. Het intakegesprek is met een radiotherapeut-oncoloog. Aan de hand van bovenstaande voorbereidingen wordt het protonenplan gemaakt. Het is mogelijk dat er voor u ook een gesprek met de neuroloog, medisch oncoloog en/of neuropsycholoog wordt gepland.
De bestraling
Het aantal bestralingen kan, afhankelijk van uw persoonlijke situatie, variëren van 28 tot 35 keer. De bestralingen vinden plaats op werkdagen, in het UMCG Protonentherapiecentrum.
Controle afspraken
Gedurende uw behandeling wordt u wekelijks gezien door uw behandelend arts op de afdeling Radiotherapie in het Hoofdgebouw van het UMCG.
Controle afspraken na de behandeling
De uitkomsten van de behandeling met protonen worden structureel vastgelegd. U kunt voor een (multidisciplinaire) beoordeling door uw radiotherapeut en eventueel de neuroloog en de neuropsycholoog worden gevraagd naar het UMCG terug te komen. Dit vindt plaats 1x in de paar jaar. De overige vervolgcontroles zullen worden afgestemd met uw eigen behandelaar.
Met onze 360-graden video’s kunt u het gehele protonentherapie proces op onze afdeling alvast ‘beleven’.
Bijwerkingen van de bestraling
Uw eigen radiotherapeut-oncoloog heeft u geïnformeerd over de bijwerkingen van de bestraling. De bijwerkingen die mogelijk ontstaan zijn voor fotonentherapie en protonentherapie hetzelfde. Tijdens en kort na de bestraling kan dat zijn: vermoeidheid, huidreactie, haaruitval, epilepsie en neurologische uitvalsverschijnselen. Op de lange termijn is de verwachting dat het risico op neurocognitieve problemen met protonentherapie minder is dan met fotonentherapie. Afhankelijk van de plaats waar de tumor zich bevindt, kan met protonentherapie ook het risico op bijvoorbeeld hypofyse functiestoornissen of gehoorverlies worden beperkt.
Uw behandelend arts in het UMCG zal deze bijwerkingen tijdens het intakegesprek nogmaals met u bespreken.
Deelname aan medisch wetenschappelijk onderzoek
De afdeling Radiotherapie van het UMCG neemt deel aan nationale en internationale wetenschappelijke onderzoeken. Als dat voor u van toepassing is, wordt u gevraagd om hieraan deel te nemen. Tijdens het eerste gesprek met uw behandelend arts informeert deze u over het onderzoek. Dat gebeurt zowel mondeling als schriftelijk. Daarna kunt u aangeven of u aan het onderzoek mee wilt doen.
Nederlandse Kankerregistratie
Wij delen patiëntgegevens met de Nederlandse Kankerregistratie (NKR). Ze gebruiken die gegevens voor wetenschappelijk onderzoek naar kanker en de behandeling ervan. Zij kunnen niet zien van wie die gegevens zijn. Meer informatie over het gebruik van die gegevens staat op de website van het Integraal Kankerinstituut Nederland. Lees ook hoe wij omgaan met uw gegevens.
Reiskosten, verblijf en vergoeding
De reiskosten van en naar het UMCG worden door uw zorgverzekeraar vergoed. De kosten voor verblijf worden per 1 januari 2020 vanuit het basispakket van de zorgverzekeraar ook vergoed.
Als u besluit om tijdens de bestraling in de buurt van het UMCG te verblijven, dan kunnen wij u adviseren bij het vinden van een verblijf. Voor informatie hierover kunt u terecht bij de medewerker patiëntenservice. Een gesprek met deze medewerker wordt altijd gepland in aansluiting op het intakegesprek bij de radiotherapeut-oncoloog. U dient het verblijf in de buurt van het protontherapiecentrum wel zelf te boeken en vooruit te betalen. Overleg voorafgaand aan de behandeling met uw zorgverzekeraar wat voor u de mogelijkheden voor vergoeding zijn.
Second opinion
Als u wilt weten of u in aanmerking komt voor protonentherapie bij een hersentumor dan kunt u ook een second opinion aanvragen in het UMCG. Wij raden u wel aan dit met uw behandelend radiotherapeut-oncoloog en uw ziektekostenverzekeraar te bespreken.
Tot slot
Heeft u na het lezen van bovenstaande informatie nog vragen over protonentherapie bij een hersentumor? Deze kunt u stellen aan een radiotherapeut-oncoloog of physician assistant. Op werkdagen is het UMCG Protonentherapiecentrum telefonisch bereikbaar op telefoonnummer (+31) 050 361 2711. De medewerker overlegt zo nodig met uw behandelend arts of physician assistant.
Zie ook
Patiëntenervaringen
Er wordt bij Puck, op toen 17 jarige leeftijd, een zeldzame hersentumor ontdekt, een ependymoom. We spreken Puck als ze net terug is van haar bestraling in het UMCG Protonentherapiecentrum. Puck: “Het zit er bijna op… 33 bestralingen… zeven weken lang… Met de kerst ben ik lekker thuis bij mijn familie! En 2021? Dat wordt mijn jaar!”